TEKST 13
dehino ’smin yathā dehe
kaumāraṁ yauvanaṁ jarā
tathā dehāntara-prāptir
dhīras tatra na muhyati
dehinaḥ – wcielonego; asmin – w tym; yathā – jak; dehe – w ciele; kaumāram – wiek chłopięcy; yauvanam – młodość; jarā – starość; tathā – podobnie; deha-antara – przemiany ciała; prāptiḥ – osiągnięcie; dhīraḥ – ten, kto jest zrównoważony; tatra – skutkiem tego; na – nigdy; muhyati – wprowadzony w błąd.
Tak jak wcielona dusza bezustannie wędruje w tym ciele, od wieku chłopięcego, poprzez młodość aż do starości, podobnie przechodzi ona w inne ciało po śmierci. Zmiany takie nie zwodzą osoby zrównoważonej.
ZNACZENIE:
Ponieważ każda żywa istota jest indywidualną duszą, każda zmienia swoje ciało w każdej chwili, manifestując się czasami jako dziecko, czasami jako młodzieniec, a czasami jako starzec. Dusza jednak pozostaje zawsze taką samą i nie podlega żadnym zmianom. Ta indywidualna dusza ostatecznie zmienia swoje ciało w chwili śmierci, przechodząc wówczas do ciała następnego. Jako że otrzymanie następnego ciała z chwilą następnych narodzin (czy to materialnych czy duchowych) jest rzeczą pewną, nie było powodu do rozpaczy z racji śmierci Bhīṣmy i Droṇy, o których Arjuna był tak bardzo niespokojny. Powinien był raczej cieszyć się, że zmieniają oni swoje ciała ze starych na nowe, odmładzając tym samym swoje energie. Takie zmiany ciała pociągają za sobą różnorodne radości i cierpienia, będące skutkiem czyjegoś postępowania w życiu. Więc Bhīṣma i Droṇa, będąc duszami szlachetnymi, z pewnością mieli otrzymać w życiu następnym albo ciała duchowe, albo co najmniej życie w ciałach niebiańskich (posiadając takie ciała, istoty z wyższych systemów planetarnych mogą w wyższym stopniu korzystać z radości materialnej egzystencji). Tak więc w obu przypadkach nie było powodu do rozpaczy.
Każdy człowiek posiadający doskonałą wiedzę o pozycji duszy indywidualnej, Duszy Najwyższej i o naturze – zarówno materialnej, jak i duchowej – nazywany jest dhīra, czyli najbardziej opanowanym. Takiego człowieka nigdy nie oszałamia zmiana ciał.
Teoria jedności duszy, wyznawana przez filozofów Māyāvādī, nie może zostać przyjęta chociażby z tego względu, że dusza nie może zostać pocięta na kawałki tworzące fragmentaryczne cząstki. Gdyby to było możliwe, świadczyłoby o rozszczepialności czy zmienności Najwyższego, co niezgodne jest z zasadą, iż Najwyższy Duch jest niezmienny. Jak potwierdza to Gītā, fragmentaryczne części Najwyższego istnieją wiecznie (sanātana) i nazywane są kṣara, co oznacza, że mają one tendencję do upadku w naturę materialną. Te fragmentaryczne cząstki są wieczne, zatem indywidualna dusza pozostaje taką samą – fragmentaryczną, nawet po wyzwoleniu. Raz wyzwolona, żyje ona wiecznym życiem, w szczęściu i wiedzy, z Osobą Boga. Teorię „odbicia” można zastosować do Duszy Najwyższej, obecnej w każdym indywidualnym ciele i znanej jako Paramātmā, która różna jest od indywidualnej żywej istoty. Kiedy niebo odbija się w wodzie, odbicie to przedstawia zarówno słońce, jak i księżyc, i gwiazdy. Gwiazdy można porównać do żywych istot, a słońce czy księżyc do Najwyższego Pana. Indywidualną fragmentaryczną duszę reprezentuje Arjuna, a Najwyższą Osobę Boga, Śrī Kṛṣṇa. Jak zostanie to wyjawione na początku Rozdziału Czwartego, nie znajdują się oni na tym samym poziomie. Gdyby Arjuna znajdował się na tym samym poziomie co Kṛṣṇa, i gdyby Kṛṣṇa nie przewyższał Arjuny, wtedy ich związek: związek nauczającego i nauczanego, straciłby swoje znaczenie. Gdyby obaj znajdowali się pod wpływem złudnej energii (māyā), wtedy nie istaniałaby taka potrzeba, aby jeden z nich był nauczycielem, a drugi uczniem. Nauki takie nie miałyby żadnej wartości, jako że nikt, kto znajduje się w szponach māyi, nie może być autorytatywnym nauczycielem. Wobec tego należy przyznać, że Pan Kṛṣṇa jest Najwyższym Panem, zajmującym wyższą pozycję w stosunku do żywej istoty, Arjuny, który reprezentuje zapominającą, łudzoną przez māyę duszę.