TEKST 34
cañcalaṁ hi manaḥ kṛṣṇa
pramāthi balavad dṛḍham
tasyāhaṁ nigrahaṁ manye
vāyor iva su-duṣkaram
cañcalam – niespokojny; hi – z pewnością; manaḥ – umysł; kṛṣṇa – O Kṛṣṇo; pramāthi – poruszony; bala-vat – silny; dṛḍham – uparty; tasya – jego; aham – Ja; nigraham – pokonanie; manye – myślę; vāyoḥ – wiatru; iva – jak; su-duṣkaram – trudne.
Ponieważ umysł jest niespokojny, buntowniczy, uparty i bardzo silny, o Kṛṣṇo, pokonanie go zdaje mi się być sztuką trudniejszą niż ujarzmienie wiatru.
ZNACZENIE:
Umysł jest tak silny i uparty, że czasami pokonuje inteligencję, chociaż to on ma być podległy inteligencji, Niewątpliwie trudno jest kontrolować umysł człowiekowi w tym praktycznym świecie, gdzie na każdym kroku musi on stawiać czoła tak wielu przeciwieństwom. Ktoś w sposób sztuczny może próbować osiągnąć umysłowe zrównoważenie, zarówno w stosunku do przyjaciół, jak i do wrogów, ale właściwie żaden przeciętny człowiek nie może tego dokonać, gdyż jest to trudniejsze od kontrolowania wiejącego wiatru. Literatura wedyjska (Kaṭha Upaniṣad 1.3.3–4) mówi:
ātmānaṁ rathinaṁ viddhi
śarīraṁ ratham eva ca
buddhiṁ tu sārathiṁ viddhi
manaḥ pragraham eva ca
indriyāṇi hayān āhur
viṣayāṁs teṣu gocarān
ātmendriya-mano-yuktaṁ
bhoktety āhur manīṣiṇaḥ
„Indywidualna istota jest pasażerem w wozie swego ciała, którego woźnicą jest inteligencja. Umysł jest przyrządem do kierowania, a końmi są zmysły. Dusza jest zatem cierpiącym lub radującym się pasażerem w towarzystwie umysłu i zmysłów. Tak rozumieją to wielcy myśliciele”. Inteligencja ma kierować umysłem, który jednak jest tak silny i uparty, że często pokonuje nawet inteligencję, tak jak ostra infekcja może przewyższyć skuteczność leku. Taki silny umysł może być kontrolowany przez praktykę yogi, ale metoda ta jest niepraktyczna dla „światowego” człowieka jak Arjuna. A cóż dopiero możemy powiedzieć o człowieku współczesnym? Użyte tutaj porównanie jest bardzo trafne: nie można ujarzmić wiejącego wiatru, a jeszcze trudniej jest ujarzmić niespokojny umysł. Najłatwiejszy sposób kontrolowania umysłu, który podał Pan Caitanya, to intonowanie w pełnej pokorze „Hare Kṛṣṇa,” wielkiej wyzwalającej mantry. Polecona metoda polega na całkowitym pogrążeniu swego umysłu w Kṛṣṇie: sa vai manaḥ kṛṣṇa-padāravindayoḥ. Tylko wówczas nie będzie żadnego innego zajęcia, które mogłoby poruszyć umysł.