TEKSTY 20-23
yatroparamate cittaṁ
niruddhaṁ yoga-sevayā
yatra caivātmanātmānaṁ
paśyann ātmani tuṣyati
sukham ātyantikaṁ yat tad
buddhi-grāhyam atīndriyam
vetti yatra na caivāyaṁ
sthitaś calati tattvataḥ
yaṁ labdhvā cāparaṁ lābhaṁ
manyate nādhikaṁ tataḥ
yasmin sthito na duḥkhena
guruṇāpi vicālyate
taṁ vidyād duḥkha-saṁyoga-
viyogaṁ yoga-saṁjñitam
yatra – w tym stanie rzeczy, gdzie; uparamate – znika (dzięki temu, że odczuwa transcendentalne szczęście); cittam – czynności umysłu; niruddham – nie mając nic wspólnego z materią; yoga-sevayā – przez praktykę yogi; yatra – w której; ca – również; eva – z pewnością; ātmanā – czystym umysłem; ātmānam – jaźń; paśyan – realizując pozycję; ātmani – w jaźni; tuṣyati – jest usatysfakcjonowany; sukham – szczęście; ātyantikam – najwyższe; yat – które; tat – to; buddhi – przez inteligencję; grāhyam – dostępny; atīndriyam – transcendentalna; vetti – wie; yatra – w której; na – nigdy; ca – również; eva – z pewnością; ayam – on; sthitaḥ – usytuowany; calati – porusza się; tattvataḥ – od prawdy; yam – to, które; labdhvā – przez osiągnięcie; ca – również; aparam – każdy inny; lābham – zdobycz; manyate – uważa; na – nigdy; adhikam – więcej; tataḥ – niż to; yasmin – w którym; sthitaḥ – będąc usytuowanym; na – nigdy; duḥkhena – przez nieszczęścia; guruṇā api – nawet chociaż bardzo trudne; vicālyate – jest wstrząśnięty; tam – to; vidyāt – musisz wiedzieć; duḥkha-saṁyoga – nieszczęść wynikających z kontaktu z materią; viyogam – wyniszczenie; yoga-saṁjñitam – zwana ekstazą w yodze.
W tym stanie doskonałości zwanym transem, albo samādhi, umysł – dzięki praktyce yogi – całkowicie wyzwolony jest od materialnych czynności mentalnych. Doskonałość tę cechuje zdolność oglądania duszy czystym umysłem oraz czerpanie z tego przyjemności i szczęścia. W tym radosnym stanie człowiek pełen jest niekończącego się, transcendentalnego szczęścia, doświadczanego przez transcendentalne zmysły. Ten, kto to osiągnął, zawsze żyje w prawdzie i uważa, że nie ma większej zdobyczy ponad to. Jest on zawsze zrównoważony, nawet w obliczu największych trudności. Stan ten jest prawdziwą wolnością od wszelkich nieszczęść wynikających z kontaktu z materią.
ZNACZENIE:
Przez praktykę yogi można stopniowo uwolnić się od koncepcji materialnych. Jest to najistotniejsza właściwość zasady yogi. Potem następuje trans, czyli samādhi, co oznacza, że yogin – za pomocą transcendentalnego umysłu i inteligencji – realizuje Duszę Najwyższą, bez błędnego utożsamiania Jej z duszą własną. Praktyka yogi jest mniej lub bardziej oparta na zasadach systemu Patañjalego. Niektórzy nieautoryzowani komentatorzy próbują utożsamiać duszę indywidualną z Duszą Najwyższą, a moniści uważają to za wyzwolenie, ale nie rozumieją oni prawdziwego celu systemu yogi Patañjalego. System Patañjalego akceptuje przyjemność transcendentalną, ale moniści nie akceptują jej, obawiając się, by tym nie narazić na niebezpieczeństwo teorii jedni. Nie przyjmują oni dualizmu wiedzy i poznającego; ale tutaj werset ten potwierdza istnienie transcendentalnej przyjemności realizowanej poprzez transcendentalne zmysły. Potwierdza to również sam Patañjali Muni, sławny przedstawiciel systemu yogi. Wielki mędrzec mówi w swoich Yoga-sūtrach (4.33): puruṣārtha-śūnyānāṁ guṇānāṁ pratiprasavaḥ kaivalyaṁ svarūpa-pratiṣṭhā vā citi-śaktir iti.
Ta citi-śakti, czyli wewnętrzna moc jest transcendentalna. Puruṣārtha oznacza religijność materialną, rozwój ekonomiczny, zadowalanie zmysłów i, w końcu, próby stania się jednym z Najwyższym. Ta „jedność z Najwyższym” nazywana jest przez monistów kaivalyam. Ale według Patañjalego, to kaivalyam jest wewnętrzną, czyli transcendentalną mocą, dzięki której żywa istota staje się świadoma swojej konstytucjonalnej pozycji. Pan Caitanya nazywa ten stan ceto-darpaṇa-mārjanam, czyli oczyszczeniem brudnego lustra umysłu. To „oczyszczenie” jest w rzeczywistości wyzwoleniem, czyli bhava-mahā-dāvāgni-nirvāpaṇam. Teoria nirvāṇy (będącej również wstępnym etapem wyzwolenia) zgodna jest z tą zasadą. W Bhāgavatam (2.10.6) zaś nazywane jest to svarūpeṇa vyavasthitiḥ. Tym wersetem również Bhagavad-gītā potwierdza to stanowisko.
Po nirvāṇie, materialnym wygaszeniu, następuje manifestacja czynności duchowych, czyli służba oddania dla Pana, nazywana świadomością Kṛṣṇy. Używając słów Bhāgavatam, svarūpeṇa vyavasthitiḥ: jest to „prawdziwe życie żywej istoty”. Māyā, czyli złudzenie, jest stanem życia duchowego zanieczyszczonego przez materialną infekcję. Uwolnienie się od tej materialnej infekcji nie oznacza destrukcji oryginalnej, wiecznej pozycji żywej istoty. Potwierdza to również Patañjali słowami: kaivalyaṁ svarūpa-pratiṣṭhā vā citi-śaktir iti. Ta citi-śakti, czyli przyjemność transcendentalna, jest prawdziwym życiem. Potwierdza to Vedānta-sūtra (1.1.12), która mówi o niej jako ānanda-mayo ’bhyāsāt. Ta naturalna transcendentalna przyjemność jest ostatecznym celem yogi i jest bez trudu osiągana przez pełnienie służby oddania, czyli bhakti-yogę. Bhakti-yoga zostanie omówiona szerzej w Rozdziale Siódmym Bhagavad-gīty.
W systemie yogi, jak to opisuje ten rozdział, istnieją dwa rodzaje samādhi, nazywane samprajñāta-samādhi i asamprajñāta-samādhi. Kiedy ktoś osiąga pozycję transcendentalną poprzez różne poszukiwania filozoficzne, nazywa się to samprajñāta-samādhi. W asamprajñāta-samādhi nie ma już więcej żadnego związku ze zwykłymi przyjemnościami, gdyż jest się wtedy transcendentalnym wobec wszystkich rodzajów szczęścia czerpanego ze zmysłów. Raz osiągnąwszy pozycję transcendentalną, yogin nie traci jej już nigdy. Bez osiągnięcia tej pozycji, nie może on odnieść sukcesu. Współczesna tzw. praktyka yogi która nie wyklucza różnych przyjemności zmysłowych, jest sprzeczna sama w sobie. Yogin folgujący sobie w seksie i w używkach jest śmieszny. Nawet ci yogini nie są najlepszymi yoginami, którzy zainteresowani są tzw. siddhi (doskonałościami). Nie może osiągnąć stanu doskonałości ten, kto zainteresowany jest pewnymi ubocznymi produktami yogi, jak jest to stwierdzone w tym wersecie. Zatem osoby zajmujące się wyczynami gimnastycznymi albo siddhi, w celach pokazowych, powinny wiedzieć, iż w ten sposób zatracają cel yogi.
Najlepszą i niezawodną metodą yogi w tym wieku jest świadomość Kṛṣṇy. Osoba świadoma Kṛṣṇy jest tak szczęśliwa w swoich zajęciach, że nie pragnie ona innego szczęścia. Istnieje wiele przeszkód, szczególnie w tym wieku hipokryzji, aby praktykować haṭha-yogę, dhyāna-yogę i jñāna-yogę, ale nie ma takiego problemu jeśli chodzi o praktykowanie karma-yogi albo bhakti-yogi.
Tak długo, jak długo posiadamy to ciało materialne, musimy zaspokajać potrzeby tego ciała; chodzi mianowicie o jedzenie, spanie, obronę i prokreację. Ale osoba praktykująca czystą bhakti-yogę, czyli świadomość Kṛṣṇy, nie rozbudza zmysłów przy zaspokajaniu tych potrzeb. Zadowala się tym, co jest niezbędne do życia, robiąc najlepszy użytek ze złej rzeczy, i raduje się transcendentalnym szczęściem w świadomości Kṛṣṇy. Zachowuje obojętność wobec przypadkowych zjawisk – takich jak wypadki, choroby, ubóstwo czy nawet śmierć najdroższego krewnego – zawsze natomiast gotowa jest do wypełniania swoich obowiązków w świadomości Kṛṣṇy, czyli w bhakti-yodze. Wypadki takie nigdy nie są przeszkodą w wypełnianiu jej obowiązków. Bhagavad-gītā (2.14) zaś oświadcza: āgamāpāyino ’nityās tāṁs titikṣasva bhārata. Znosi ona te wszystkie nieszczęścia, gdyż wie, że przychodzą one i odchodzą, nie wpływając na spełnianie jej obowiązków. W ten sposób osiąga najwyższą doskonałość w praktyce yogi.