TEKST 42
indriyāṇi parāṇy āhur
indriyebhyaḥ paraṁ manaḥ
manasas tu parā buddhir
yo buddheḥ paratas tu saḥ
indriyāṇi – zmysły; parāṇi – wyższe; āhuḥ – jest powiedziane; indriyebhyaḥ – więcej niż zmysły; param – wyższe; manaḥ – umysł; manasaḥ – więcej niż umysł; tu – również; parā – wyższa; buddhiḥ – inteligencja; yaḥ – kto; buddheḥ – więcej niż inteligencja; parataḥ – wyższy; tu – ale; saḥ – on.
Funkcjonujące zmysły stoją ponad martwą materią; umysł zaś jest nadrzędny w stosunku do zmysłów; jednak inteligencja stoi wyżej od umysłu; a ona [dusza] przewyższa nawet inteligencję.
ZNACZENIE:
Zmysły są różnymi ujściami dla skumulowanej w ciele żądzy, która znajduje poprzez nie swój upust. Dlatego zmysły są nadrzędne w stosunku do całego ciała. Ujścia te nie są używane w przypadku wyższej świadomości, czyli świadomości Kṛṣṇy. W świadomości Kṛṣṇy dusza wchodzi w bezpośredni związek z Najwyższą Osobą Boga; zatem hierarchia czynności ciała, tak jak to tutaj opisano, kulminuje w Duszy Najwyższej. Czynności ciała oznaczają funkcjonowanie zmysłów, a wstrzymanie funkcjonowania zmysłów oznacza wstrzymanie wszystkich czynności ciała. Ponieważ jednak umysł jest aktywny, to nawet chociaż ciało jest w stanie spoczynku, umysł będzie funkcjonował – tak jak to się dzieje podczas snu. Ponad umysłem jest jednak determinacja inteligencji, a ponad inteligencją – prawdziwa dusza. Kiedy więc dusza zostanie bezpośrednio połączona z Najwyższym, wtedy w naturalny sposób podążają za nią elementy niższe, mianowicie inteligencja, umysł i zmysły. Podobny ustęp jest w Kaṭha Upaniṣad, i mówi on, że przedmioty zmysłów stoją wyżej od zmysłów, a umysł przewyższa przedmioty zmysłów. Jeśli zatem umysł jest stale i bezpośrednio zaangażowany w służbę dla Pana, wtedy zmysły nie mają okazji zająć się czymś innym. To stanowisko umysłu zostało już wcześniej wytłumaczone. Paraṁ dṛṣṭvā nivartate. Jeżeli umysł zostanie zaangażowany w transcendentalną służbę dla Pana, wtedy nie ma on okazji zwrócenia się ku niższym skłonnościom. W Kaṭha Upaniṣad dusza została określona jako mahān, czyli wielka. Przewyższa więc ona wszystko – mianowicie: przedmioty zmysłów, zmysły, umysł i inteligencję. Dlatego zrozumienie konstytucjonalnej pozycji duszy jest rozwiązaniem całego problemu.
Należy zatem, za pomocą inteligencji, odkryć konstytucjonalną pozycję duszy i wtedy zawsze angażować umysł w świadomość Kṛṣṇy. To rozwiąże cały problem. Spirytualistom-nowicjuszom na ogół radzi się, aby trzymali się z dala od przedmiotów zmysłów. Poza tym należy wzmocnić umysł, używając do tego celu inteligencji. Jeśli ktoś, z pomocą inteligencji, zaangażuje swój umysł w świadomość Kṛṣṇy – całkowicie podporządkowując się Najwyższej Osobie Boga – wtedy umysł ten automatycznie się wzmacnia. I nawet chociaż zmysły są mocne, niczym węże, nie będą one już więcej groźne, tak jak niegroźne są węże ze złamanymi zębami jadowymi. Mimo iż dusza jest panem inteligencji, umysłu, jak również zmysłów, to jednak dopóki nie wzmocni się ona przez obcowanie z Kṛṣṇą – w świadomości Kṛṣṇy, zawsze będzie istniała możliwość upadku, gdy tylko umysł zostanie poruszony.