TEKST 5
uddhared ātmanātmānaṁ
nātmānam avasādayet
ātmaiva hy ātmano bandhur
ātmaiva ripur ātmanaḥ
uddharet – musi uratować się; ātmanā – przy pomocy umysłu; ātmānam – uwarunkowana dusza; na – nigdy; ātmānam – uwarunkowana dusza; avasādayet – zdegradować; ātmā – umysł; eva – z pewnością; hi – naprawdę; ātmanaḥ – uwarunkowanej duszy; bandhuḥ – przyjaciel; ātmā – umysł; eva – z pewnością; ripuḥ – wróg; ātmanaḥ – uwarunkowanej duszy.
Poprzez własny umysł człowiek musi wyzwolić się, a nie degradować. Umysł jest przyjacielem uwarunkowanej duszy, ale też i jej wrogiem.
ZNACZENIE:
Słowo ātmā, może w zależności od sytuacji, określać ciało, umysł albo duszę. W systemie yogi szczególnie ważny jest umysł i uwarunkowana dusza. Tutaj słowo ātmā odnosi się do umysłu, jako że umysł jest centralnym punktem praktyki yogi. Celem systemu yogi jest kontrolowanie umysłu i uwolnienie go od przywiązania do przedmiotów zmysłów. Podkreślono tutaj, że umysł musi być tak wyćwiczony, aby był w stanie wydobyć uwarunkowaną duszę z bagna niewiedzy. W życiu materialnym jesteśmy uzależnieni od działania zmysłów i umysłu. W rzeczywistości przyczyną uwięzienia duszy w tym świecie materialnym jest uzależnienie umysłu od fałszywego ego, które pragnęło panować nad materialną naturą. Umysł musi być tak wyszkolony, aby nie pociągały go powaby natury materialnej, gdyż w ten sposób można ocalić uwarunkowaną duszę. Człowiek nie powinien degradować się przez zainteresowanie przedmiotami zmysłów. Im bardziej ktoś jest przyciągany przez przedmioty zmysłów, tym bardziej pogrąża się w życie materialne. Najlepszym sposobem uwolnienia się od tego uwikłania jest ciągłe angażowanie umysłu w świadomość Kṛṣṇy. Słowo hi zostało użyte dla podkreślenia tego punktu, to znaczy, że bezwzględnie należy to czynić. Jest powiedziane również:
mana eva manuṣyāṇāṁ
kāraṇaṁ bandha-mokṣayoḥ
bandhāya viṣayāsaṅgo
muktyai nirviṣayaṁ manaḥ
„Umysł jest dla człowieka zarówno źródłem niewoli, jak i przyczyną wyzwolenia. Przyczyną niewoli jest wtedy, kiedy przywiązany jest do przedmiotów zmysłów, a wolny od takiego przywiązania jest przyczyną wyzwolenia”. (Amṛta-bindu Upaniṣad 2). Zatem umysł, który jest zawsze zaangażowany w świadomość Kṛṣṇy, jest przyczyną najwyższego wyzwolenia.