ROZDZIAŁ 18

TEKST 1:
Arjuna rzekł: O potężny, zabójco demona Keśī, panie zmysłów, pragnę zrozumieć cel wyrzecznia [tyāga] i wyrzeczonego porządku życia [sannyāsa].

TEKST 2:
Najwyższa Osoba Boga rzekł: Porzucenie czynności, których podstawą jest materialne pragnienie, nazywane jest przez wielkich uczonych ludzi wyrzeczonym porządkiem życia [sannyāsą]. A wyrzeczeniem [tyāgą] zwą mędrcy rezygnację z rezultatów wszelkich czynności.

TEKST 3:
Niektórzy światli ludzie orzekają, że należy porzucić wszelkiego rodzaju czynności mające na celu zysk, jako że są one pełne wad, ale są też inni mędrcy, którzy utrzymują, że akty ofiarne, dobroczynność i pokuty nigdy nie powinny zostać zarzucone.

TEKST 4:
O najlepszy z Bhāratów, tygrysie pomiędzy ludźmi, posłuchaj teraz, proszę, a powiem ci jakie jest Moje zdanie o wyrzeczeniu, które jest trzech rodzajów, według oznajmień pism.

TEKST 5:
Akty ofiarne, dobroczynność i pokuty nie powinny zostać zarzucone i należy je praktykować. Zaprawdę, ofiary, dobroczynność i pokuty oczyszczają nawet wielkie dusze.

TEKST 6:
Wszystkie te czyny należy spełniać bez przywiązania i oczekiwania jakichkolwiek rezultatów. Powinny być one, o synu Pṛthy, traktowane jako obowiązek. Takie jest Moje ostateczne zdanie.

TEKST 7:
Nigdy nie należy porzucać nakazanych obowiązków. A jeśli ktoś to czyni z powodu złudzenia, to jest to wyrzeczenie w sile ignorancji.

TEKST 8:
Kto porzuca swoje przypisane obowiązki jako zbyt kłopotliwe albo z obawy przed jakimiś niewygodami cielesnymi, ten działa w sile pasji. A takie działanie nigdy nie prowadzi do postępu w wyrzeczeniu.

TEKST 9:
Ale kto pełni swój przypisany obowiązek tylko dlatego, że pełnić go należy, wyrzekając się materialnego towarzystwa i wszelkiego przywiązania do owocu swego czynu – to jego wyrzeczenie, o Arjuno, jest w naturze dobroci.

TEKST 10:
Inteligentna, wyrzeczona osoba usytuowana w sile dobroci, nie żywiąc nienawiści do niepomyślnej pracy ani też nie będąc przywiązaną do pomyślnej, nie ma żadnych wątpliwości co do tego, jak wykonywać pracę.

TEKST 11:
Zaprawdę, nie jest to możliwe, aby wcielona istota zarzuciła wszelkie działanie. Dlatego powiedziane jest, że prawdziwe wyrzeczenie posiada ten, kto wyrzeka się owoców swojego działania.

TEKST 12:
Dla tego, kto nie jest wyrzeczony, trzy rodzaje owoców działania – pożądane, niepożądane i pośrednie – pojawiają się po śmierci. Ale ci, którzy są usytuowani w wyrzeczonym porządku życia, nie muszą odbierać skutków swojego działania w postaci cierpienia czy radości.

TEKST 13:
O potężny Arjuno, według Vedānty jest pięć przyczyn, które składają się na wszelkie działanie. Posłuchaj o nich.

TEKST 14:
Tymi pięcioma czynnikami działania są: miejsce działania (ciało), działający, różne zmysły, rozmaitego rodzaju wysiłek i ostatecznie Dusza Najwyższa.

TEKST 15:
Bez względu na to, czy czyn, który człowiek pełni za pomocą ciała, umysłu lub mowy, dobry jest lub zły, to zawsze jego sprawcą jest te pięć czynników.

TEKST 16:
Ten zatem, kto siebie uważa za jedynego sprawcę, nie biorąc pod uwagę tych pięciu czynników, nie jest zbyt inteligentny i nie może widzieć rzeczy takimi, jakimi są.

TEKST 17:
Kto nie jest kierowany przez fałszywe ego, i którego inteligencja wolna jest od uwikłań, ten – chociaż zabija ludzi w tym świecie – nie jest zabójcą. Jego czyn nie jest w stanie go związać.

TEKST 18:
Wiedza, przedmiot wiedzy i znawca są trzema czynnikami, które pobudzają do działania, a zmysły, wysiłek i ich wykonawca tworzą jego podstawę.

TEKST 19:
Odpowiednio do trzech sił natury materialnej, istnieją trzy rodzaje wiedzy, działania i działających. Posłuchaj, a opiszę ci je.

TEKST 20:
Ta wiedza, dzięki której można widzieć jedną niepodzielną naturę duchową we wszystkich żywych istotach – mimo iż rozdzielone są one na niezliczone formy – jest wiedzą w sile dobroci.

TEKST 21:
Natomiast ta wiedza, która daje wizję różnych typów żywych istot zamieszkujących różne ciała – jest wiedzą w sile pasji.

TEKST 22:
A wiedza, która przywiązuje do jednego typu pracy, traktowanej jako wszystko we wszystkim, bez znajomości prawdy i znikoma – jest wiedzą w sile ciemności.

TEKST 23:
Jeśli zaś chodzi o działanie, to ten czyn, który pełniony jest zgodnie z obowiązkiem, bez przywiązania, bez miłości czy nienawiści, przez tego, kto wyrzekł się owoców z niego pochodzących, nazywany jest czynem w sile dobroci.

TEKST 24:
Ten czyn natomiast, który spełniany jest z wielkim nakładem pracy, przez tego, kto dąży do zaspokojenia swoich pragnień, i który wyrasta z fałszywego ego, nazywany jest działaniem w sile pasji.

TEKST 25:
Ten zaś czyn, który spełniany jest w złudzeniu, bez brania pod uwagę zaleceń pism świętych i przyszłego uwikłania oraz tego, iż może być on gwałtem i przyczyną niedoli dla innych – jest działaniem w sile ignorancji.

TEKST 26:
Kto obowiązek swój pełni z wielką determinacją i entuzjazmem, wolnym będąc od sił materialnej natury i fałszywego ego, i kto obojętnym jest tak wobec sukcesu, jak i niepowodzenia – ten działa w sile dobroci.

TEKST 27:
Lecz kto przywiązany jest do pracy i owoców swojej pracy i pragnie się nimi cieszyć, kto chciwy jest, zawsze zazdrosny i nieczysty, ulegając szczęściu i nieszczęściu, ten działa w sile pasji.

TEKST 28:
A kto zawsze angażuje się w prace niezgodne z zaleceniami pism świętych, kto – będąc materialistą – zawzięty jest, zakłamany i obraźliwy w stosunku do innych, kto jest leniwy, ociągający się i zawsze posępny, ten działa w sile ignorancji.

TEKST 29:
A teraz, o zdobywco bogactw, posłuchaj proszę, a powiem dokładnie o trzech rodzajach rozumienia i determinacji, odpowiadających trzem siłom natury materialnej.

TEKST 30:
O synu Pṛthy, to rozumienie, dzięki któremu wie się co należy, a czego nie należy robić; czego należy, a czego nie należy się obawiać; co jest przyczyną niewoli, a co prowadzi do wyzwolenia – takie rozumienie właściwe jest sile dobroci.

TEKST 31:
Natomiast to rozumienie, które nie jest w stanie odróżnić religii od bezbożności; czynów, które powinny być spełniane od tych, które są niewskazane, to niedoskonałe rozumienie, o synu Pṛthy, właściwe jest sile pasji.

TEKST 32:
To zaś zrozumienie, które bezbożność przyjmuje za religię, a religię za bezbożność, które – będąc pod wpływem złudzenia i ciemności – zawsze w złym kierunku zmierza, takie rozumienie jest, o Pārtho, w sile ignorancji.

TEKST 33:
O synu Pṛthy, to niezłomne postanowienie, które podtrzymywane jest wytrwale przez praktykę yogi i które w ten sposób kontroluje czynności umysłu, życia i zmysłów, jest postanowieniem w naturze dobroci.

TEKST 34:
A ta determinacja, dzięki której ktoś mocno trwa przy praktykowaniu religii dla materialnych korzyści, ekonomicznym rozwoju i zadowalaniu zmysłów, jest o Arjuno, w naturze pasji.

TEKST 35:
Ta zaś nieinteligentna determinacja, która nie wychodzi poza marzenie senne, bojaźń, rozpacz, przygnębienie i złudzenie jest, o synu Pṛthy, determinacją w sile ciemności.

TEKST 36:
O najlepszy spośród Bhāratów, teraz posłuchaj, proszę, o trzech rodzajach szczęścia, którymi cieszy się uwarunkowana dusza, i poprzez które może ona czasami położyć kres wszelkim nieszczęściom.

TEKST 37:
To szczęście, które na początku może być jak trucizna, ale pod koniec smakuje jak nektar, i które do samorealizacji budzi, nazywane jest szczęściem w sile dobroci.

TEKST 38:
Natomiast to szczęście, które czerpane jest z kontaktu zmysłów z przedmiotami zmysłów i które zdaje się być na początku nektarem, lecz w końcu okazuje się trucizną, jest szczęściem w sile pasji.

TEKST 39:
A to szczęście, które jest na samorealizację ślepe, które jest złudzeniem od początku do końca, i które powstaje ze snu, lenistwa i złudzenia – jest szczęściem w sile ignorancji.

TEKST 40:
Nie ma żadnej istoty ani tutaj, ani wśród półbogów na wyższych systemach planetarnych, która wolna byłaby od trzech sił zrodzonych z natury materialnej.

TEKST 41:
Klasy braminów, kṣatriyów, vaiśyów i śūdrów, o pogromco wroga, rozróżniane są według cech zrodzonych z ich własnej natury, odpowiadających siłom natury materialnej.

TEKST 42:
Spokój, samokontrola, wyrzeczenie, czystość, tolerancja, uczciwość, wiedza, mądrość i religijność – to naturalne cechy, według których postępują bramini.

TEKST 43:
Bohaterstwo, siła, determinacja, zaradność, odwaga w walce, hojność i umiejętność przewodzenia cechują postępowanie kṣatriyów.

TEKST 44:
Rolnictwo, ochrona krów oraz interesy są naturalnymi zajęciami vaiśyów. Zaś obowiązkiem śūdrów jest praca i służba dla innych.

TEKST 45:
Przez pełnienie swojego obowiązku każdy człowiek może osiągnąć doskonałość. Posłuchaj, a opowiem ci, w jaki sposób stać się to może.

TEKST 46:
Przez wielbienie Pana, będącego źródłem wszystkich stworzeń i przenikającego wszystko, człowiek może – pełniąc swoje obowiązki – stać się doskonałym.

TEKST 47:
Lepiej pełnić obowiązki własne, choćby niedoskonale, niż przejmować obowiązki innych, nawet gdyby się je miało pełnić w sposób doskonały. Kto pełni nakazane obowiązki, będące w zgodzie z jego własną naturą, ten nigdy nie podlega grzesznym reakcjom.

TEKST 48:
Każdy wysiłek okryty jest jakimś błędem, tak jak ogień okryty jest dymem. Dlatego nikt, o synu Kuntī, nie powinien porzucać pracy, która jest pochodną jego natury, nawet jeśli praca taka pełna jest wad.

TEKST 49:
Kto jest opanowany, wolny od przywiązań i lekceważy wszelkie uciechy materialne, ten może – poprzez praktykę wyrzeczenia – osiągnąć najdoskonalszy stan wolności od reakcji.

TEKST 50:
O synu Kuntī, powiem ci teraz w skrócie, jak ten kto osiągnął tę doskonałość, może wznieść się do najwyższego stanu doskonałości – platformy Brahmana, doskonałej wiedzy – działając w ten sposób, który teraz streszczę.

TEKSTY 51-53:
Kto oczyściwszy się za pomocą inteligencji i przez wytrwałe kontrolowanie umysłu, porzucił przedmioty zadowalania zmysłów i uwolnił się od przywiązania i nienawiści; kto żyje w odosobnionym miejscu, je niewiele i kontroluje ciało, umysł oraz język, zawsze pogrążony jest w ekstazie i zawsze jest obojętny, wolny od fałszywego ego, fałszywej siły, fałszywej dumy, pożądania i złości; kto nie przyjmuje rzeczy materialnych, wolny jest od fałszywego poczucia własności i zawsze spokojny – ten z pewnością wzniósł się do pozycji samorealizacji.

TEKST 54:
Ten, kto jest usytuowany w taki transcendentalny sposób – od razu realizuje Najwyższego Brahmana i staje się w pełni radosnym. Nie rozpacza nigdy ani niczego nie pragnie, jednakowo ustosunkowanym będąc do każdej żywej istoty. W tym stanie osiąga czystą służbę oddania dla Mnie.

TEKST 55:
Jedynie przez służbę oddania można poznać Mnie, Najwyższą Osobę Boga, takim jakim jestem. A będąc w pełni świadomym Mnie, dzięki takiemu oddaniu, można wejść do królestwa Boga.

TEKST 56:
Chociaż zaangażowany we wszelkiego rodzaju czynności, Mój czysty wielbiciel – chroniony przeze Mnie – dzięki Mojemu miłosierdziu osiąga wieczną i nieprzemijającą siedzibę.

TEKST 57:
W każdym działaniu polegaj na Mnie i zawsze we Mnie szukaj schronienia. W takiej służbie oddania bądź zawsze w pełni Mnie świadom.

TEKST 58:
Jeśli staniesz się świadomym Mnie, dzięki Mojej łasce pokonasz wszelkie przeszkody uwarunkowanego życia. Jeśli jednakże nie będziesz pracował w takiej świadomości, ale będziesz działał poprzez fałszywe ego, nie słuchając Mnie, doprowadzisz się do zguby.

TEKST 59:
Jeśli nie pójdziesz za Moją radą i nie będziesz walczył, zbłądzisz, a twoja natura i tak zmusi cię do zaangażowania się w walkę.

TEKST 60:
Pod wpływem złudzenia nie godzisz się postąpić według Moich wskazówek. Ale zmuszony przez swoją własną naturę – będziesz działał w ten sam sposób, o synu Kuntī.

TEKST 61:
Najwyższy Pan przebywa w każdym sercu, Arjuno, i On kieruje wędrówkami wszystkich żywych istot, które usadowione są jak gdyby na maszynie zrobionej z energii materialnej.

TEKST 62:
O potomku Bharaty, podporządkuj Mu się całkowicie. Dzięki Jego łasce osiągniesz transcendentalny spokój i najwyższą, wieczną siedzibę.

TEKST 63:
Tak więc wytłumaczyłem ci wiedzę najbardziej poufną z poufnych. Rozważ to wszystko, a potem czyń, jak uważasz.

TEKST 64:
Wyjawię ci tę wiedzę najwyższą, najbardziej poufną ze wszystkich, ponieważ jesteś Moim bardzo drogim przyjacielem. Słuchaj Mnie uważnie, gdyż mówię dla twojej korzyści.

TEKST 65:
Zawsze myśl o Mnie i zostań Moim wielbicielem. Czcij Mnie i składaj Mi hołd, a bez wątpienia przyjdziesz do Mnie. Obiecuję ci to, ponieważ jesteś Mi bardzo drogim przyjacielem.

TEKST 66:
Porzuć wszelkie rodzaje religii i po prostu podporządkuj się Mnie. Ja wyzwolę cię od wszelkich następstw grzechów. Nie lękaj się więc.

TEKST 67:
Tej poufnej wiedzy nie należy przekazywać tym, którzy nie posiadają wyrzeczenia, którzy nie są wielbicielami i nie pełnią służby oddania dla Mnie, ani też tym, którzy są o Mnie zazdrośni.

TEKST 68:
Ale temu, kto ten najwyższy sekret tłumaczy Moim wielbicielom, gwarantowana jest czysta służba oddania, i w końcu powróci on do Mnie.

TEKST 69:
Nie ma dla Mnie droższego od niego sługi w tym świecie, ani też nigdy droższego nie będzie.

TEKST 70:
I orzekam, że ten, kto studiuje tę świętą rozmowę, wielbi Mnie całą swoją inteligencją.

TEKST 71:
A ten, kto słucha z wiarą i bez zazdrości – uwalnia się od następstw grzechów i osiąga pomyślne planety, gdzie zamieszkują pobożne istoty.

TEKST 72:
O zdobywco bogactw, o synu Pṛthy, czy wysłuchałeś Mnie uważnie? I czy rozwiały się Twoje złudzenia i rozproszyła ignorancja?

TEKST 73:
Arjuna rzekł: O mój drogi, nieomylny Kṛṣṇo, rozwiały się już moje złudzenia i dzięki Twojej łasce odzyskuję pamięć. Opuściły mnie już wszelkie wątpliwości i teraz – umocniony – jestem gotów działać według Twoich instrukcji.

TEKST 74:
Sañjaya rzekł: Usłyszałem zatem rozmowę dwóch wielkich dusz – Kṛṣṇy i Arjuny. I tak wspaniałą ona była, że włosy jeżą mi się na ciele.

TEKST 75:
Dzięki łasce Vyāsy usłyszałem najbardziej poufną rozmowę, bezpośrednio od mistrza wszelkiego mistycyzmu – Kṛṣṇy, który osobiście przemawiał do Arjuny.

TEKST 76:
O królu, jakże wielką radość znajduję wciąż na nowo w każdym wspomnieniu tego cudownego, świętego dialogu pomiędzy Kṛṣṇą i Arjuną – i dreszcz rozkoszy wciąż przenika moje serce.

TEKST 77:
O Królu, każde wspomnienie tej tak cudownej postaci Pana Kṛṣṇy wprawia mnie w coraz większe zdumienie. A radość moja nie może zaznać końca.

TEKST 78:
Gdziekolwiek jest Kṛṣṇa, mistrz wszystkich mistyków, i gdziekolwiek jest Arjuna, najlepszy spośród łuczników, tam z pewnością będzie również zwycięstwo, pomyślność, moralność i niezwykła siła. Takie jest moje zdanie.